"Nú orkar omma ikki meira"

​Gerandisdagurin hjá Áslu Leilu Birgirsdóttir Johansen og familjuni í Miðvági er merktur av, at tey mugu skiftast um at taka sær av abbanum, sum hevur Alzheimers. Abbin fær nevniliga ikki hjálp frá kommununi. 

"Omma hevur tikið sær av abba nú í fleiri ár, men hetta er við tíðini blivið alt ov nógv fyri hana. Hon megnar ikki longur einsamøll at hava ábyrgdina av einum demenssjúkum manni alt samdøgrið," greiðir Ásla Leila Birgirsdóttir Johansen frá. 

Í løtuni er omman til umlættingar, so hon kann koma fyri seg, og tað er gott, heldur Ásla Leila, men tað merkir, at abbin er einsamallur eftir heima.

"Vit, børn og abbabørn royna nú at taka okkum av honum. Vit skiftast um."

Sova hjá abbanum

Tey sova hjá abbanum, hava hann í bað, gera honum nátturða, ansa eftir, at hann ikki fer út, og leita eftir honum, tá hann er farin út. 

"Hetta krevur nógv av okkum sum familja, tí abbi hevur tørv á røkt, sum vit ikki kunnu veita honum í nóg stóran mun. Vit hava tí fleiri ferðir søkt um hjálp, eitt nú til umlætting, búpláss, røktarpláss og at fáa meira hjálp inn í heimið. Men hvørja ferð fáa vit noktandi svar. Grundgevingarnar eru, at tað ikki er pláss, ella at hetta eru uppgávur, sum vit sum familja eiga at taka okkum av."

Hetta líkist ongum

Ásla Leila Birgirsdóttir Johansen heldur, at omman og abbin hava rætt til eitt virðiligt lív nú á gamalsaldri.

"Tey hava jú verið við til at byggja hetta samfelagið. Men nú tá tey eru gomul og hava tørv á hjálp standa tey eftir einsamøll og fáa onga hjálp.

Omma og abbi vóru við til at byggja hetta samfelagið, men nú standa tey einsamøll.

Ásla Leila Birgirsdóttir Johansen

Naina Túgvustein

Naina Túgvustein, forkvinna í Alzheimersfelagnum

Tíverri ikki eitt eindømi

Hjá Alzheimersfelagnum er hendan søgan tíverri ikki nakað eindømi. 

"Tað er í heilum, at fólk venda tær til okkum, tí tey eru í dýrastu neyð. Tey eru dottin niður í millum í skipanini, og fáa ikki tað hjálp teimum tørvar," sigur Naina Túgvustein, forkvinna í Alzheimersfelagnum.

Støðurnar hjá hesum eru ymiskar frá kommunu til kommunu, men gjøgnumgangandi so vanta búpláss, umlættingarpláss og hjálp heima. Men tað manglar eisini ráðgeving, upplýsing og vegleiðing.

Umleið 5000 demensrakt í Føroyum

Vit liva longri og tað merkir, at tað verða fleiri og fleiri við teimum sjúkunum, sum koma á gamalsaldri.

Í Føroyum eru umleið 1000 fólk við demenssjúku og vanliga verður sagt, at hvør demensraktur hevur eini trý til fýra avvarðandi, ið eisini vera rakt. 

Tað vil siga, at tað eru eini trý til fýra túsund í Føroyum. Leggur tú so tey, sum eru demenssjúk aftrat, so kann sigast, at í Føroyum eru tað eini 5000 fólk, sum onkursvegna liva við demenssjúku.

Hetta talið er næstan tað sama sum íbúgvaratalið í Klaksvík. So stóri spurningurin er hví hendan sjúkan ikki verður tikin í størri álvara. 

Nýggju kommunuráðini, sum nú taka við mugu saman við stýrunum fyri eldrasamstørvini byrjað at viðgera demensøkið í sjálvum sær, og raðfesta tað hægri.

Hetta má til um hesar syrgiligu søgurnar um mannalagnur ikki skulu halda fram.

Mary Antonsdóttir, Heilsuhjálparafelag Føroya

Mary Antonsdóttir, forkvinna í Heilsuhjálparafelagnum (Mynd: Bjarni Árting Rubeksen)

Krøvini til kommunurnar skulu herðast

Lata vit standa til og dúva uppá familjuna í slíkum støðum so svíkja vit ikki bara tey demensraktu, men alla familjuna. Vit vita øll, at eldraøkið sum heild er í andróðri, sigur Mary Antonsdóttir, forkvinna í Heilsuhjálparafelagnum.

"Starvsfólk eru sperd og nógv fáa ikki ta hjálp teimum tørvar. Fleiri eldraheim skulu byggjast og vit mugu gera tað, sum skal til fyri at fáa fleiri starvsfólk til økið."

Men eg haldi eisini at eldralógin skal herðast soleiðis, at kommunurnar hava skyldu at veita sínum borgarum stovnspláss. Soleiðis sum eg lesi lógina, so hava kommunurnar í løtuni onga skyldu at veita okkara gomlu stovnspláss.