Rúmdin

Rúmdin - almenn stjørnufrøði (17:17)
28-05-2015
Í 17. og seinasta partinum hoyra vit um, hvussu súgdýr koma fyri seg. Brádlig skifti hava ávirka ógvisliga, men lívið hevur altíð ment seg aftur so ella so.

Í hesum 17. og seinasta partinum hoyra vit um, hvussu súgdýr koma fyri seg. Umrødd verður ein 47 milliónir ára gomul steinrenning av einum súgdýri. Steinrenningin er so væl varðveitt, at til ber at siga, hvat hetta lítla kvenndýrið át til seinastu máltíð. Dýrið verður nevnt Ida.

Steinrenningar av ymsum menniskjasløgum eru funnar t.d. í Afrika. Vit hoyra til dømis um Australopithecus, Homo erctus, Homo sapiens neanderthalensis og um okkara slag, Homo sapiens sapiens, sum fyri um leið 70.000 árum síðan legði leiðina úr Afrika til aðrar heimspartar.

Lívsvánirnar hava allar tíðir verið skiftandi. Brádlig skifti hava havt ógvisligar ávirkanir við sær, men lívið hevur altíð ment seg aftur so ella so. Hvussu liviligt tað fer at vera á jørðini hjá menniskjum í komandi tíðum, veldst fyri ein part um okkum sjálv.

Men líka so vist sum at jørðin einaferð var gjørd úr gassi og dusti, líka so vist er tað, at jørðin einaferð fer at ganga til grundar sum knøttur. Enn hevur eingin funnið eina aðra jørð, sum líkist okkara.

Gongustjørnan Mars verður dúgliga granskað í hesum árum. Staðfest er, at vatn hevur runnið á Mars. Og kanska hava høv eisini verið har í fyrndini. Tí er áhugavert at vita, um lív er ella kann hava verið á Mars.

Jupitermánin Evropa er eisini áhugaverdur í so máta, tí undir tjúkka ísinum verður hildið, at eitt djúpt hav kann vera.

Menniskjan hevur fingið eitt ómettiligt forvitni í vøggugávu. Vit vilja skilja heimin og støðu okkara í honum. Hesi seinastu hundrað árini er vitanin um rúmdina alsamt vaksin. Hvat vísindini fara at avdúka komandi hundrað árini, kann bara tíðin at vísa.

 

Rúmdin

Í samband við sólarmyrkingina í Føroyum í mars 2015 sendu vit úr bókini "Rúmdin - almenn stjørnufrøði", sum Pól Jespersen hevur skrivað. Nám gav bókina út í 2012. Pól Jespersen lesur sjálvur og tillagar bókatekstin til upplestur.
Í 17. og seinasta partinum hoyra vit um, hvussu súgdýr koma fyri seg. Brádlig skifti hava ávirka ógvisliga, men lívið hevur altíð ment seg aftur so ella so.
28-05-2015
Í 16. parti hoyra vit um, hvussu gamalt lívið á jørðini er, og hvussu tað hevur lagað seg til ógvuliga umskiftiligar jarðfrøðiligar umstøður.
21-05-2015
Í 15. parti hoyra vit um, hvussu veðurlagið á jørðini broytist, og at tað ber til at rokna, nær ístíðir verða.
14-05-2015
Í 14. parti hoyra vit um, at meginparturin av tilfarinum í alheiminum sæst ikki. Um myrkt tilfar og um myrka orku.
30-04-2015
Í 13. parti hoyra vit um, hvussu málitólini gerast betri. Um tær fýra náttúrukreftirnar og um Higgs-partikulin.
23-04-2015
Í 12. parti hoyra vit um, tá rúmdarferðirnar byrja. Um raketvísindamenninar Tsiolkovski og Goddard. Um V2-rakettina og um Sputnik. Og um baksýnisgeisling.
16-04-2015
Í 11. parti hoyra vit um Big-Bang-ástøðið, og um tá teir sonevndu skorsteinarnir á djúphavsbotninum vórðu ávístir í 1977.
02-04-2015
Í níggjunda parti hoyra vit um, nær gongustjørnur hava lofthav ella atmosferu. Og spurningurin um, hvaðani oxygenið í lofthavinum stavar, verður viðgjørdur.
19-03-2015
Í áttanda parti verður sagt frá, hvussu lættar stjørnur enda sínar dagar og gerast hvítir dvørgar.
12-03-2015
Hugt verður nærri at stórum samanbrestum. Og greitt verður frá muninum millum meterorid, meteor, meteorite, ella á føroyskum rúmdarsteinur, nykbrandur og loftsteinur.
05-03-2015
Í sætta parti verður sagt frá um áttandu og ytstu gongustjørnuna, Neptun. Eisini verður greitt frá nógvum av tí, sum vit síggja á himmalhválvinum.
26-02-2015