Skil amerikanska forsetavalið upp á 2 minuttir

Verður tað Hillary Clinton ella Donald Trump, ið yvirtekur tað Hvíta Húsið eftir Barack Obama? Tað finna vit út av 8. november, tí tá er aftur val í Amerika, og nýggjur forseti skal veljast.

Ikki nokk at fáa flest atkvøður

Um aldarskiftið varð republikanarin Goerge Bush valdur til forseta í Amerika, hóast demokraturin Al Gore fekk fleiri atkvøður enn Bush.

Tað snýr seg altso ikki beinleiðis um at fáa flest atkvøður, men um at fáa flest av teimum sokallaðu valmonnunum, ið eru 538 í tali. Teir verða deildir upp alt eftir, hvussu nógv fólk búgva í hvørjum stati. Ein stórur og fólkaríkur statur sum California hevur t.d. 55 valmenn, meðan ein lítil statur sum Montana hevur tríggjar.

The winner takes it all

Tað serstaka við amerikanska valinum er, at tað forsetavalevnið, ið fær flest atkvøður í givna statinum, fær allar valmenninar í tí statinum.

Eitt nú vann Barack Obama í 2012 allar atkvøðurnar í statinum Florida, tá hann fekk 50% av atkvøðunum, meðan mótstøðumaðurin, Mitt Romney fekk 49,1% av atkvøðunum. Sostatt vann Obama allar atkvøðurnar frá teimum 29 valmonnunum í Florida.

Stríð um svingstatirnar

Í nógvum statum eru republikanararnir ella demokratarnir so dominerandi, at mótstøðufólkini hava givið upp. Stríðið er tí mest í teimum sokallaðu svingstatunum, har tað er meira ella minni javnt millum valevnini. Í statum sum Ohio og Florida er serliga nógv stríð um atkvøður, tí har leikar sera javnt á, og statirnir hava nógvar valmenn.